Bukhara

We hebben lange rit van meer dan 400 km voor de kiezen, verder naar het zuid-oosten. Ons doel: de heilige stad Bukhara.

Weer rijden we in de troosteloze woestijn. Je kan je moeiteloos voorstellen hoe de lange karavanen zich voortsleepten in het dorre zand. Bewoning is schaars en het zal toen niet beter zijn geweest. Wekenlang trekken in de verschroeiende hitte, overnachten in tenten, met het risico van overvallen, honger en dorst, verzwakte lastdieren en ziektes, uitkijkend naar de volgende karavanserai. Geen wonder dat de producten uit het oosten ‘peperduur’ waren. 

We komen langs de Turkmeense grens, met her en der prikkeldraad en waarschuwingsborden om de grens niet te overschrijden. Er zijn weinig dorpen onderweg en we stoppen ‘s middags bij een van de weinige restaurants op de route. 

Rond 17u00 bereiken we de Bukhara. De tijd is hier ook blijven stilstaan. Het centrum zit vol oude gebouwen, een fort, madrassa’s en moskeeën, waartussen uitgestrekte pleinen en bazaars. Aan de rand van de stad herinnert een brede boulevard met bijhorend paradeplein aan de Sovjettijd. Voor de rest verstoord niets het middeleeuwse plaatje. De Bukhara was toentertijd het centrum van filosofie, literatuur en wetenschap in het Perzische rijk. Hier ontstond de Al-Jebr, het werk van Al-Koresmi (Algorismi), dat bij ons bekend geraakte als Algebra. De arts en filosoof Ibn Sina, bij ons genaamd Avicenna, was hier thuis. In haar glorietijd, aan het einde van de 15de eeuw omvatte de stad tientallen gespecialiseerde bazaars en karavanserais, meer dan 100 madrassa’s met 20 000 studenten en meer dan 300 moskeeën.

Onze eerste avond lopen we in de wijk aan de Taki Sarrafon bazaar. Het Lyabi-Hauz is een plein met een waterpartij, met aan de ene kant een Soufi-klooster en aan de andere kant een karavanserai daarna omgebouwd tot madrassa, met een met pauwen versierde gevel. Het plein is de place m’a tu vu van Bukhara. Families lopen af en aan en eten op de restaurantterrasjes. Ook wij zoeken een tafeltje en genieten van een stoofschotel met lam en groenten.

‘s Anderendaags zijn we om 8u00 al op stap met een gids. Ook zij is stevig onderlegd en heeft heel wat te vertellen. De hoofdzaken zijn duidelijk maar onze kennis van de geschiedenis van het Midden-Oosten schiet te kort om het betoog altijd te volgen. Maar we leren  bij het Samang mausoleum over de Zoroastrische basis van veel moslimmonumenten, we zitten hier immers in een  uithoek van het Perzische rijk, waar die godsdienst populair was. Bij het Chashma Ayub mausoleum komen we te weten dat dit de plek was waar Job een bron liet ontspringen, door met zijn staf op de rotsen te slaan en zich met dit water genas van zijn zweren. Toepasselijk is hier een museumpje over de waterhuishouding in Bukhara. We staan verstomd van de schoonheid van de Kalon moskee, met haar minaret, een tempel die plaats biedt aan 10 000 gelovigen. Door een imposante poort lopen we de Ark binnen, het versterkte paleis van de emir, die hier ambassadeurs ontving, recht sprak en een luxueus parasietenleventje leidde met zijn vier vrouwen en tientallen concubines. We genieten in de avondzon van de gevel en de blauwe koepels van de Mir-Arab madrassa en rusten uit aan het waterplas voor de Boll Hauz moskee, die haar twintig pilaren laat weerspiegelen in het water. We komen te weten dat er madrassa’s zijn van verschillende niveaus en dat deze te vergelijken waren met onze middeleeuwse scholen waar men studenten opleidde in het trivium en het quadrivium, alleen overgoten met een ander religieus sausje. Bij ons is de kennisverwerving een andere weg opgegaan, los van godsdienst en dogma, terwijl sommige madrassa’s hier overleefden. Het was een boeiende maar vermoeiende wandeling door de stad en haar geschiedenis.

We beklimmen nog de uitkijktoren, een omgebouwde Sovjet watertoren in de dertiger jaren van vorige eeuw gebouwd om de stad te voorzien van zuiver water en zo te verlossen van dysenterie. Het ding getuigt van de wansmaak van de bouwers, maar staat gelukkig aan de rand van de stad. 

‘s Avonds zijn we nog alleen in staat om wat te lezen en te schrijven. Dan gaat het licht uit. Morgen kunnen we uitslapen en rijden verder naar Samarkand. Onze volgende overnachting is in Kisulkum aan het Aidarkulmeer.