Shachrisabz en Samarkand

Fris en monter gaan we op weg naar Samarkand. We houden een tussenstop in Shachrisabz. Shachrisabz was de zetel van familieclan van Timur en hij bouwde de stad uit tot een monument voor zijn familie met mausolea, moskeeën en madrassa ‘s. Hijzelf zou hier ook begraven zijn, maar over de lichamen gevonden in zijn crypte bestaat onzekerheid. Sommigen beweren dat hij in Samarkand begraven is.

Wat je nu ziet van de stad is een remake. Tussen 2014 en 2016 liet de megalomane president Karmov een groot deel platleggen om plaats te maken voor pleinen en parken. Hier en daar staat nog een origineel monument, maar veel is herbouwd, niet altijd in de stijl zoals het was. Daardoor staat Shahrisabz nu op de Unescolijst van bedreigd erfgoed.

Met dit in het achterhoofd wandelen we langs de ‘gerestaureerde’ gebouwen. Alles ligt op een smalle strook van een paar kilometer. Ook hier veel blauw en zandbruin onder een stralende zon. We lopen van de moskee en het mausoleum naar het noorden toe en passeren de nieuwe karavanserai, nu restaurant. Binnen is het heerlijk fris en de thee is lekker. De bediening gebeurt door jonge kereltjes (stagiairs van het plaatselijke Spermalie?) die flink hun best doen, maar die niet altijd verstaan wat we wensen.

Ons parcours mondt uit op een reusachtig plein met een podium dat betere tijden heeft gekend, aangelegd in het vroegere paleispark. We lopen er veiligheidshalve om heen en zien in de verte de ruïnes van het paleis met daarvoor het standbeeld van Timur, een fantastische setting voor massabijeenkomsten, kunnen we ons voorstellen. We moeten toegeven dat dit een geslaagde combinatie is van oud en nieuw.

De ijsjes smaken heerlijk als we uitrusten in de beschuttende schaduw van Timur. Het is hier aangenaam toeven tussen de gezinnetjes met nogal wat kinderen. Oezbekistan heeft een jonge bevolking met grote gezinnen. Ze zijn trots op hun nageslacht, en vinden het leuk om met ons op de foto te gaan.

Tijd om verder te rijden naar Samarkand waar we rond 20u00 aankomen.

Samarkand, een naam uit de verhalen van duizend en één nacht, is de bekendste handelsplaats van de zijderoute. Het is een schepping van Timur die uit alle uithoeken van zijn rijk bouwmeesters en andere ambachtslui hier naartoe bracht, om de stad na zijn verovering weer de glans te geven van weleer en er zijn hoofdstad van te maken. Maar in zijn haast om de klus te klaren, werden er minder zorgvuldig gewerkt en nogal wat gebouwen stortten in door aardbevingen. Toen de hoofdstad verplaatst werd naar Bukhara, ging het van kwaad naar erger en het duurde tot in de 20ste eeuw eer de restauratie begon. Nu kan je weer wandelen door het sprookjesachtig decor.

De ingehuurde gids brengt ons eerst naar het Gur e Amir mausoleum, met zijn azuurblauwe koepel en betegeld portaal. Het mausoleum werd gebouwd door Timur Lenc voor zijn zonen en kleinzonen. Op het binnenplein vergapen zich groepjes Oezbeekse toeristen, meestal dames in hun mooie plaatselijke klederdracht.  Dit bezoek is maar  de ouverture voor het grote werk, het Registanplein, waar drie madrassa’s in perfecte harmonie staan te schitteren in de zon. Het plein was oorspronkelijk de bazaar en aan het begin van de 15de eeuw begonnen de bouwwerken. Hier werd wel zorgvuldig gewerkt, het complex overleefde verschillende aardbevingen en alleen de versieringen moesten gerestaureerd worden. In een van de madrassa’s, versierd met sterren, onderwees de befaamde Ulugbek wiskunde en astronomie, naast filosofie en theologie in de hoogdagen van de islam, toen er plaats was voor wetenschappelijk onderzoek. Ulugbek bouwde een observatorium en stelde vast dat de aarde wellicht niet het centrum van ons planetenstelsel was. Op de tegenoverstaande Shar Dor madrassa staan symbolen uit het zoroastrisme en tijgers met leeuwentrekken afgebeeld. Omdat de islam afbeeldingen van levende wezens verbood, koos men voor fabeldieren. Centraal staat de derde madrassa uit de 17de eeuw, met een  paradijselijke tuin en een moskee, overdadig versierd met goud en blauw als teken van de rijkdom van Samarkand. Het plafond onder de moskee is vlak, maar door de decoratie met gouden blaadjes lijkt het koepelvormig. Nu zijn de studieruimtes van de madrassa’s ingenomen door winkeltjes. Cultuur en handel gaan nog steeds hand in hand in Samarkand.

Niet ver van de oude Joodse wijk staat de Bibi Khanym moskee, genaamd naar de vrouw van Timur. Zij begon de bouw van wat de grootste moskee van het rijk moest worden, toen Timur op veldtocht was in India. Omdat zij eiste dat de moskee klaar zou zijn bij de terugkomst van haar man, moest alles zeer snel gaan, met alle gevolgen van dien. De koepel stortte al in tijdens de bouw en bij de aardbeving van 1897 volgde de volledige vernietiging. In de zeventiger jaren werd alles heropgebouwd. 

De door de Oezbeken meest bezochte plek is de Shah i Zinda, een laan afgeboord met tientallen blauwe mausolea. Hier ligt ook Qusam bon Abbas begraven, de man die de islam naar hier bracht in de 7de eeuw. Zijn graf is een pelgrimsoord, vandaar de talrijke bezoekers, die altijd bereid zijn tot kennismaking en een fotosessie.

‘s Avonds maken we nog een wandeling door de oude stad. De gebouwen zijn feeëriek verlicht en het is druk door de vele toeristen die zich komen onderdompelen in de sprookjesachtige sfeer.

De volgende dag wandelen we door de Russische wijk met zijn huizen uit de 19de eeuw. Sommige zijn geschilderd in zachte pasteltinten en liggen aan boomrijke lanen. Samarkand is een belangrijke universiteitsstad en we zien de studenten zich haasten naar de les. Hier heerst blijkbaar nog een dresscode: de jongens in zwarte broek en wit hemd, de meisjes in fleurige jurken.

Na de middag nemen we de trein naar Tasjkent. Aan 200 per uur razen we door het landschap, geen woestijn meer, maar weiden en akkers.

Als we aankomen huren we een taxi om Tasjkent by night te bezoeken. De modern aandoende stad vertoont een bruisend leven, en veel mensen genieten zoals wij van de aangename avondtemperatuur.